Uczestnicy marszu przejdą tę samą 15-kilometrową trasą, jaką 20 sierpnia 1942 r. przeszli rembertowscy Żydzi, by dołączyć w Falenicy do mieszkańców tutejszego getta, skąd wszystkich wywieziono do obozu zagłady w Treblince.
21 sierpnia 2022 (niedziela), godz. 13.00–17.30:
MARSZ PAMIĘCI REMBERTÓW–FALENICA
ORGANIZATORZY
Komitet Upamiętnienia Zagłady Gett w Falenicy i Rembertowie
Europejski Instytut Kultury Fundacja
Urząd Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy
PARTNERZY
Kinokawiarnia „Stacja Falenica”
Trasa marszu:
ulice Cyrulików, Bellony, Działyńczyków, odcinek ścieżkami przez Las, ulice Kościuszkowców, Kajki, VIII Poprzeczna, Wydawnicza, Szpotańskiego, Patriotów
13.00 – rozpoczęcie
MIEJSCE: Rembertów, skwer przy pomniku dziesięciu powieszonych, ul. Cyrulików róg Chruściela
13.15 – postój przy tablicy 200 Żydów zamordowanych w czerwcu 1943 r. z tzw. getta szczątkowego, zapalenie zniczy i złożenie kwiatów
13.45 – 20-minutowy postój na leśnej polanie przy ul. Działyńczyków
14.20 – przejście przez skrzyżowanie ulic Korkowej i Kościuszkowców
14.30 – zapalenie zniczy na Cmentarzu Ofiar II Wojny Światowej na grobach ofiar zbrodni wawerskiej; 10-minutowy postój; ul. Kościuszkowców
14.40 – przejście przez skrzyżowanie z ul. Bronisława Czecha
15:00 – odpoczynek w Wawerskim Centrum Kultury, filia Anin, ok. 30 minut (ul. V Poprzeczna)
15.35 – tablica pamięci Żydów zastrzelonych podczas nieudanej próby ucieczki z marszu
15.50 – ul. Żegańska
16:10 – ul. Patriotów, 20-minutowy odpoczynek w lesie przy ul. Wolęcińskiej
16.55 – ul. Patriotów róg Izbickiej
17.10 – ul. Patriotów róg Lawinowej
17.30 – zakończenie marszu przy pomniku upamiętniającym zagładę Żydów falenickich (przed stacją PKP Warszawa Falenica, ul. Patriotów róg Frenkla).
Po zakończeniu marszu, w ogródku KinoKawiarni Stacja Falenica: czas na odpoczynek, posiłek i rozmowy. Będzie również można nabyć książkę Wiktora Kulerskiego „Marsz Rembertów-Falenica (nieznany epizod Zagłady)”.
Natomiast o godz. 18.00 przy pomniku w Falenicy odbędzie się doroczne spotkanie upamiętniające zagładę getta falenickiego.
We wtorek 13 września w KinoKawiarni Stacja Falenica odbędzie się Promocja publikacji „Księga Falenicy. Wybór tekstów z Sefer Falenic” oraz „Marsz Rembertów–Falenica (nieznany epizod Zagłady)” Wiktora Kulerskiego wydanych przez fundację Europejski Instytut Kultury.
Historia marszu pamięci Rembertów–Falenica
Jako pierwszy próbę przywrócenia pamięci o społeczności żydowskiej w Falenicy i jej zagładzie podjął Wiktor Kulerski. W 1977 r. zorganizował marsz pamięci z Rembertowa do Falenicy. Jego uczestnicy mieli przejść tą samą trasą, którą 20 sierpnia 1942 r. przebyli rembertowscy Żydzi, by dołączyć na rampie kolejowej w Falenicy do mieszkańców falenickiego getta, skąd wszystkich wywieziono do Treblinki. Ostatecznie marsz ten nie odbył się, gdyż ówczesne władze nie udzieliły nań zezwolenia.
W 1983 r. w podziemnym kwartalniku politycznym „Krytyka” (nr 15) ukazał się poruszający artykuł Wiktora Kulerskiego pt. „Marsz”. Autor przeprowadza w nim rekonstrukcję wydarzeń sierpnia 1942 r. na podstawie nielicznych dostępnych wówczas w Polsce publikacji oraz rozmów ze świadkami. Zwraca uwagę na bolesny brak śladów po, tak licznej przecież przed wojną, społeczności żydowskiej w Rembertowie i miejscowościach linii otwockiej. Opisuje także swój projekt marszu pamięci.
Decyzję o zrealizowaniu zamierzeń Wiktora Kulerskiego podjął, po przeczytaniu artykułu, mieszkaniec Falenicy, witrażysta Paweł Przyrowski. Marsz odbył się 19 sierpnia 1984 r. – nielegalnie.
23 sierpnia 1992 r., z inicjatywy Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”, odbył się pierwszy legalny marsz pamięci. Zakończył się on na skwerze w Falenicy przy ul. Patriotów uroczystością odsłonięcia pomnika-kamienia. Pomnik ten, zbudowany dzięki wysiłkowi wielu osób, upamiętnia zamordowanych falenickich i rembertowskich Żydów.
20 maja 2012 r., piętnastokilometrową trasą śmierci z Rembertowa do Falenicy przeszedł trzeci w historii marsz pamięci.
Tegoroczny marsz organizowany jest w 80. rocznicę zagłady gett w Otwocku, Falenicy i Rembertowie.
W oparciu o tekst z książki „Gan Eden-Raj. Sanatorium im. Medema w Miedzeszynie”, Warszawa 2016 (praca zbiorowa: Daria Boniecka-Stępień, Magdalena Kozłowska i inni).
